Ook onze voorouders kregen natuurlijk te maken met het verlangen naar iemand van het andere geslacht. Maar wel met de handicap dat er geen voorbehoedmiddelen waren. Er waren wel een hoop bakerpraatjes, over hoe een zwangerschap te voorkomen of, in het ergste geval, dat weer te corrigeren.  

Vaak leidde zo’n “foutje” dan tot een huwelijk en een wel heel rappe geboorte daarna, om maar niet te spreken over hoe een huwelijksplechtigheid van zo’n hoogzwangere bruid (en bruidegom) er zal hebben uit gezien.

Voor mij waren al deze voorbij komende “incidenten” in onze familie aanleiding om eens langer stil te staan bij de gang van zaken rondom huwelijk en het krijgen van (eerste) kinderen.

Daarin zullen wij niet uniek zijn geweest. Het geeft daarom ook een inkijkje hoe dat dat in het verleden in de hele (dorps-)gemeenschap ging.

Enkele zaken die ik in beeld wilde brengen waren: 

• Op welke leeftijd trouwde men? En hoe ontwikkelde zich dat in de tijd?

• Hoe vaak kwam het voor dat men “moest” trouwen? 

• Hoe snel kwamen deze kinderen daarna op de wereld? 

• Hoe lang was de bruid die voor het altaar stond al zwanger?

Om hier een beeld van te krijgen heb ik in onze stamreeks (vader op zoon, terug in de tijd, in één rechte lijn) de gegevens van huwelijk en geboorte van de oudste kinderen in enkele grafieken gezet. 

Allereerst, op welke leeftijd werd er getrouwd in de afgelopen vier eeuwen?

Uit deze grafiek blijken een aantal interessante patronen. 

Allereerst kunnen we duidelijk zien dat de trend in de huwelijksleeftijd de afgelopen eeuwen is opgelopen. In de 17e en 18e eeuw lag de leeftijd bij trouwen zo’n beetje op ca 20-25 jaar, terwijl dat in de 19e en 20e eeuw opliep richting 30 jaar (plus). 

Ten tweede is opvallend dat (in onze familie in ieder geval) in de 18e eeuw de bruiden structureel ouder waren dan de bruidegoms. Het stereotiep dat in een relatie de man ouder is dan de vrouw, klopte toen niet. 

In de 19e en 20e eeuw zien we die verhouding wel ontstaan. De mannen zijn dan, meestal, ouder dan de dames, soms flink ouder. 

Dan, ten derde, het fenomeen van het “moeten trouwen”. Ik heb dit in beeld gebracht door de datum van de geboorte van het oudste kind af te zetten tegen de huwelijksdatum. Hoe snel daarna werd dat oudste kind dan geboren? Dat staat in onderstaande grafiek: 

Vanaf de generatie van opa (H.L. (Harry) Reijnders) en die daarvoor kwamen de kindjes braaf ruim 9 maanden na het huwelijk ter wereld. Vóór 1900 zag dat er heel anders uit. Toen werden de oudst geborenen vanaf ca 2 maanden tot ca 5 maanden na huwelijk al geboren. Opvallend is dat het bij Henricus/1686 zo lang duurt, zelfs nog ruim langer als in de eerste 2 generaties. Maar ja, kinderen krijgen is ook een godsgeschenk, en niet iedereen makkelijk gegeven.

Uit de grafiek blijkt ook dat het “moeten” trouwen als gevolg van een ontstane zwangerschap niet incidenteel was. Vóór 1900 gebeurde dat in onze familie dus 5 generaties op rij! 

Van de generaties in deze grafiek (van de 8 huwelijken waarvan ik betrouwbare gegevens heb) dus in 63% van de gevallen. (N.B. als ik de som zou maken met de twee jongste generaties in de 20e eeuw erbij is het nog 50%!). 

En ten slotte, het meest smeuïge: hoe lang was de bruid zwanger als ze voor het altaar stond? Dat is dus het tegenovergestelde van de bovenstaande grafiek. Anders gerangschikt levert die informatie dan het volgende op:

Het is een beetje glad ijs, maar de informatie schetst samengevat wel een grof beeld. En dat is dat het er op lijkt dat in het verdere verleden, met de afwezigheid van voorbehoedmiddelen en precieze kennis over zwanger worden, men gemiddeld jonger trouwde omdat men vaker “moest trouwen”.

In de jongste generaties, waarbij de kennis en geboorteregulering verbeterde, kwamen kinderen meer georganiseerd, dus beter gepland, ter wereld. Men moest niet meer trouwen, en dat had het gevolg dat men gemiddeld ook later trouwde. 

Alles bij elkaar, denk ik, een leuk inkijkje in het leven van onze voorouders, rondom het thema verliefd worden, seks (vóór het huwelijk), zwanger raken, trouwen en kinderen krijgen.